Autor: Jacek Kwiatkowski
W dniach 13-20 czerwca 2024 r. przedstawiciele Fundacji uczestniczyli w JobShadowing czyli obserwacji pracy w Regionie Zachodnim Lizbony w Portugali w ramach projektu Fundacji „Akademia Edukatora LOWE”, finansowanego z Programu ERASMUS+. Wizyta została zorganizowana przez wieloletniego partnera Fundacji, tj. firmę CAIXA DE MITOS. Celem wizyty było poznanie różnorodnych przykładów związanych z edukacją osób dorosłych w Portugali, jak również pozyskanie inspiracji, które mają przyczynić się do rozwoju realizowanego w Polsce Modelu funkcjonowania Lokalnych Ośrodków Wiedzy i Edukacji (LOWE). Podczas wizyty przejechaliśmy ponad 1000 km, by doświadczyć prawdziwego, codziennego życia Portugalczyków oraz poznać ich problemy i prowadzone przez różne instytucje i organizacje działania na rzecz ich rozwiązania. To była niezwykle intensywna, pasjonująca i inspirująca podróż, która pozwoliła upewnić się w tym, co robimy, podzielić się naszym doświadczeniem, zainspirować nowymi pomysłami, a dodatkowo – poznać bliżej Portugalię i lepiej ją zrozumieć oraz poznać kulturowo-historyczno-ekonomiczny kontekst wszystkich poznawanych przykładów pracy na rzecz mieszkańców wsi i miast Zachodniej Portugalii.
Wizytowane miejsca i poznawane doświadczenie to:
- Centrum Kwalifikacji (Centro Qualifica Henriques Nogueira) prowadzone przy Szkole II stopnia w Torres Vedras: Uznawanie i walidacja wcześniejszego uczenia się – Poznanie systemu uczenia dorosłych, potwierdzania kompetencji i nadawania certyfikatów, jaki na mocy specjalnej ustawy działa w Portugalii od 2017r. Od tego momentu ponad 1 mln (!) osób dorosłych mieszkających w Portugalii certyfikowało formalnie w Ministerstwie Edukacji swoje kwalifikacje. Podczas dwudniowej wizyty w Centrum Kwalifikacji i m.in. obserwacji zajęć dla dorosłych doświadczyliśmy w rzeczywistości, jaką popularnością cieszy się podnoszenie, rozwijanie, uznawanie i certyfikacja swoich kompetencji.
- Somos Comunidade ATV – Academico de Torres Vedras: Edukacja społeczna i interwencja społeczna poprzez sztukę, komunikację i innowacje społeczne – Odwiedzenie jednej z najbiedniejszych i mocno zmarginalizowanej północnej dzielnicy miasta Torres Vedras, położonej na wzniesieniach. Ta dzielnica robotnicza, nazywana „dzielnicą wdów”, po upadku przemysłu ciężkiego przeżywała przez lata trudny okres i z tego powodu była pomijana i omijana. Aż kilka lat temu władze miasta postanowiły dokonać kompleksowej rewitalizacji tego miejsca, a Stowarzyszenie ATV podjęło się rewitalizacji/rehabilitacji społecznej, która trwa nadal, przejawia się bardzo innowacyjnymi przedsięwzięciami i przynosi imponujące efekty.
- Incluir+ Association: Podnoszenie kwalifikacji seniorów w celu wzmocnienia zrównoważonego rozwoju i wspierająca społeczność wobec bezbronnych grup społecznych – poznanie zróżnicowanej działalności na rzecz seniorów Stowarzyszenia działającego w centralnej części Torres Vedras. Wizyta ta potwierdziła tylko nasze doświadczenie, że w Polsce brakuje nam jeszcze podejścia kompleksowego, popytowego do rozwiązywania spraw obywateli (w tym przypadku seniorów), lecz dominuje nadal sektorowość oferowanych usług. Tam instytucjonalizacja usług i instytucje działające na rzecz seniorów są dla nich, aby zaspokoić ich potrzeby (zróżnicowane) i ich środowiska (w tym rodzinnego), a nie na odwrót, jak to jeszcze dość powszechnie rozumiemy w Polsce świadczenie usług społecznych (nie tylko dla seniorów).
- LEADER OESTE – CLLD Agency Cadaval: Rozwój lokalny kierowany przez społeczność na obszarach wiejskich – wizyta umocniła nas w przekonaniu, jak ważne są zrzeszające się lokalne wspólnoty i organizacje, których celem jest służba na rzecz rozwoju zrównoważonej i zielonej gospodarki lokalnej, gdyż to ona jest źródłem bogactwa wspólnoty lokalnej i jej mieszkańców.
- Urząd Miejski Torres Vedras: Budżet partycypacyjny na poziomie lokalnym – niezwykła przygoda uświadamiająca nam jeszcze mocniej, jak bardzo nasze budżety obywatelskie mają niewiele wspólnego z faktycznymi budżetami partycypacyjnymi. Spotkanie z panią Ana Umbelino, v-ce Prezydentką Torres Vedra udowodniło jak ważna jest partycypacja w zarządzaniu miastem i jak istotne znaczenie władze miasta przywiązują do budżetu partycypacyjnego. Spotkanie z koordynatorką budżetu partycypacyjnego w Torres Vedras panią Dália Jesus pokazało nam jak wygląda prawdziwy proces tworzenia budżetu partycypacyjnego i jak ważna jest współpraca z mieszkańcami na każdym etapie tego procesu. Późniejsza wizyta w jednej ze wspólnot lokalnych małej wsi należącej do Torres Vedras i oddalonej od niego oraz bezpośrednia obserwacja uczestnicząca w spotkaniu z mieszkańcami, podczas którego wypracowywano propozycje pomysłów tej społeczności do budżetu partycypacyjnego była dowodem na to, jak ważna w demokracji jest partycypacja obywatelska i jakie znaczenie dla niej ma praca organiczna i służebność władz lokalnych oraz działającego na rzecz mieszkańców urzędu.
- Surf-Ericeira Ecosystem (Ericeira w gminie Marfa) – Ekosystemy przedsiębiorczości i innowacje: odwiedzane miejsce to jedno z dwóch najpopularniejszych miejsc w Portugalii będących celem dla surferów z całego świata. Gospodarzem wizyty był lokalny NGO Ericeira Surf Clube, który z jednej strony zrzesza surferów, a z drugiej wspiera i rozwija inicjatywy i innowacje sektora „błękitnej gospodarki” (skoncentrowana na racjonalnym i zrównoważonym wykorzystywaniu ograniczonych zasobów wody), a wszystko w absolutnej zgodzie z Celami Zrównoważonego Rozwoju (SDG 2030). W swoich działaniach wykorzystują naukę surfowania w aktywności psycho-fizycznej oraz budowaniu świadomości ekologicznej, zrównoważonego użytkowania ograniczonych zasobów zarówno dzieci, młodzież i dorosłych, a także seniorów. Od kilku lat sprawdzoną przez siebie metodę wprowadzili do działań na rzecz poprawy życia osób z niepełnosprawnością, w tym ze szczególnym uwzględnieniem tych ze spektrum autyzmu.
Dodatkowym, równie istotnym elementem programu, była towarzysząca nam na każdym kroku celebracja, autentyczna satysfakcja i radosne świętowanie Portugalczyków z okazji obchodzonej w tym roku 50.rocznicy Goździkowej Rewolucji, czyli pokojowego zakończenia ponad 40.letniego okresu panowania reżimu faszystowskiego, co miało miejsce w dniu 25 kwietnia 1974 r. Ten dodatkowy punkt programu skłonił nas do refleksji, że my chyba tak radośnie i z dumą nie potrafimy jako Naród celebrować podobnego w stylu przejęcia władzy z rąk komunistów, czyli 4 czerwca 1989 r. To też była bardzo ważna lekcja dla nas, która bardzo silnie potwierdziła nam prawdę, że demokracja opiera się na wspólnocie, a wspólnotę buduje się nie przez dekrety i postanowienia, lecz przez wspólne celebrowanie, świętowanie tego, co rodzi w ludziach nadzieję, dumę i satysfakcję. Zrozumieliśmy tam jeszcze bardziej, że ze strachu rodzi się autorytaryzm, następnie nacjonalizm, a dalej jest już tylko faszyzm. A to nie jest droga do prawdziwej demokracji.
Region Zachodni Lizbony zasiał w nas mnóstwo ziaren inspiracji, które już budzą się do życia, o czym na pewno będziemy informować. To, z czym na pewno będzie kojarzyć mi się ta wizyta, to hasło – tytuł projektu rewitalizacyjnego, który realizują nadal władze Torres Vedras w jednej z najbardziej trudnych dzielnic miasta. Tytuł tego projektu i motyw przewodni naszej wizyty, to SOMOS COMUNIDADE. Tak, to prawda i najważniejsza lekcja – to MY jesteśmy WSPÓLNOTĄ!